ئاوی سپی چاو بریتییە لە هەوربوونی عەدەسەی چاو کە دەبێتە هۆی کەمبوونەوەی بینین. ئاوی سپی چاو لە کەسانی بەتەمەن زۆر باوە. لە ڕاستیدا تا تەمەنی ٨٠ ساڵی زیاتر لە نیوەی هەموو ئەمریکییەکان یان ئاوی سپی چاویان هەیە یان نەشتەرگەری ئاوی سپی چاویان بۆ کراوە.
ئاوی سپی چاو دەتوانێت لە چاوێک یان هەردوو چاودا ڕووبدات. بەزۆری بە هێواشی و بێ ئازار گەشە دەکات و لە کۆتاییدا دەتوانێت کاریگەری لەسەر بینینەکەت هەبێت. دەتوانێت ڕەنگەکان کاڵ دەربکەوێت و بینینی شەوانە قورستر بکات. هەروەها ئاوی سپی چاو دەتوانێت خوێندنەوە قورستر بکات.
نەشتەرگەری ئاوی سپی چاو باوترین جۆری نەشتەرگەری چاوە. ڕێکارێکی تاڕادەیەک سادە و سەلامەتە کە بەزۆری لە هەمەن رۆژی نەشتەرگەریەکە دەتوانن بچنەوە ماڵەوە. لە کاتی نەشتەرگەری ئاوی سپی چاودا، عەدەسەی هەور لادەبرێت و بە عەدەسەی دەستکرد دەگۆڕدرێت.
جۆرەکانی:
ئاوی سپی چاو جۆری جیاوازی هەیە، هەر جۆرەش نیشانەی جیاواز دروست دەکات. لێرەدا سەیری جۆرە جیاوازەکانی ئاوی سپی چاو و ئەوەی پێویستە دەربارەیان بزانیت.
ئاوی سپی چاو جۆری ناوکی: ئاوی سپی چاوی ناوکی باوترین جۆری ئاوی سپی چاوە. لە ناوکی یان ناوەندی عەدەسەی چاودا دروست دەبن. ئاوی سپی چاوی ناوکی بەزۆری بە هێواشی گەشە دەکات و دەتوانێت ببێتە هۆی لەدەستدانی بینین کە لە سەرەتادا هەست پێناکرێت. نیشانەکانی ئاوی سپی چاو ناوکی بریتین لە زەردبوون یان قاوەییبوونی عەدەسە، کەمبوونەوەی بینینی شەوانە، پێویستی بە ڕووناکی زیاتر بۆ خوێندنەوە یان بینینی ڕوون.
ئاوی سپی چاو توێکڵ: ئاوی سپی لە توێکڵ یان چینە دەرەوەی عەدەسەی چاودا دروست دەبێت. بەزۆری بە هێواشی گەشە دەکەن و دەتوانن ببنە هۆی نیشانەکانی وەک کەمبوونەوەی هەستیاری کۆنتراست (توانای بینینی سێبەری خۆڵەمێشی)، کەمبوونەوەی بینینی شەوانە و پێویستی بە ڕووناکی زیاتر بۆ خوێندنەوە یان بینینی ڕوون.
ئاوی سپی چاو ژێر کەپسولەری: ئاوی سپی ژێر کەپسول لە پشتی عەدەسەی چاودا دروست دەبێت. دەتوانن بە خێرایی گەشە بکەن و زۆرجار دەبنە هۆی نیشانەکانی وەک کەمبوونەوەی بینینی شەوانە و پێویستی بە ڕووناکی زیاتر بۆ خوێندنەوە یان بینینی ڕوون. ئەو کەسانەی نەخۆشی شەکرەیان هەیە یان هەندێک دەرمان بەکاردەهێنن، وەک ستیرۆید، مەترسی زیاتریان لەسەرە بۆ تووشبوون بە ئاوی سپی چاوی ژێر کەپسول.
ئاوی سپی چاوی زگماکی: ئاوی سپی چاوی زگماکی لە کاتی لەدایک بووندا هەیە یان لە چەند ساڵی یەکەمی تەمەندا گەشە دەکات. دەکرێت هۆکاری بۆماوەیی، هەوکردن، یان برینداربوون بێت. ئاوی سپی چاوی زگماکی دەتوانێت ببێتە هۆی کۆمەڵێک نیشانە، لەوانە دەرکەوتنی سپی یان هەور بۆ چاویلکە، دواکەوتن لە گەشەکردنی بینین و بڕینی چاو.
هۆکارەکانی:
زۆربەی ئاوی سپی چاو پەیوەندی بە پیربوونەوە هەیە. لەگەڵ بەرزبوونەوەی تەمەندا، عەدەسەی ناو چاوەکانت کەمتر نەرم و نیان دەبن و کەمتر شەفاف دەبن و ئەستوورتر دەبێت. حاڵەتە پزیشکییەکانی پەیوەست بە تەمەن و هەندێک حاڵەتی دیکەی پزیشکی دەبنە هۆی ئەوەی کە پرۆتین و فایبەرەکانی ناو عەدەسەکان بشکێن و پێکەوە کۆببنەوە و وەک هەورێک لەنەو عەدەسەکانی چاوت خر ببنەوە.
بەزۆری ئاوی سپی چاو لە شەوێکدا دروست نابێت. مەیلیان هەیە بە هێواشی گەشە بکەن و بە تێپەڕبوونی کات خراپتر دەبن. لە ڕاستیدا ڕەنگە سەرەتا هەست بە ئاوی سپی چاو نەکەیت. لەوانەیە کاریگەری لەسەر بینینەکەت نەبێت تاوەکو پێشکەوتووتر نەبێت.
جگە لە پیربوون، هۆکارەکانی تری مەترسی بۆ ئاوی سپی چاو بریتین لە:
- شەکرە
- بەرزی فشاری خوێن
- جگەرەکێشان
- دەرمانی وەک ستیرۆید & هەندێک میزهەڵگر
- بەرکەوتن بە تیشکی سەروو بنەوشەیی (UV)، وەک بەسەربردنی کاتێکی زۆر لە ژێر تیشکی خۆردا بەبێ چاویلکەی خۆر
- مێژووی خێزانی ئاوی سپی چاو
- پێشتر برینداربوونی چاو یان نەشتەرگەری
نیشانەکان:
زۆربەی ئاوی سپی چاو بە هێواشی گەشە دەکات و لە سەرەتاوە بینین تێکنادات. لەگەڵ پێگەیشتنی ئاوی سپی چاو، وردە وردە دەبێتە هۆی لەدەستدانی بینینی زیاتر و زیاتر.
نیشانەکانی ئاوی سپی چاو بریتین لە:
- بینینی کاڵ
- سەختی بینین لە شەودا
- هالۆس لە دەوری ڕووناکیەکان
- هەستیاری بە ڕووناکی
- ڕەنگی کاڵ یان زەرد
- دوو بینین لە یەک چاودا
- بینینەکەت هێواش هێواش خراپتر دەبێت
- خوێندنەوەت بە سەختی هەیە
- زیادکردنی پێویستی گۆڕینی ڕەچەتەی چاویلکە
خۆپاراستن:
خۆشبەختانە چەند شتێک هەیە کە دەتوانیت بیکەیت بۆ یارمەتیدانی ڕێگریکردن لە ئاوی سپی چاو یان خاوکردنەوەی پێشکەوتنیان بیکەی. لەوانە:
1- چاویلکەی خۆر یان کڵاوێک لەبەر بکە کە لێوارەکەی بێت کاتێک لە دەرەوە دەبیت.
لەبەرکردنی چاویلکەی خۆر یان کڵاوێک کە لێوارەکەی بێت لەکاتی دەرەوە یەکێکە لە باشترین ڕێگاکان بۆ خۆپاراستن لە ئاوی سپی چاو.
تیشکی سەروو بنەوشەیی (UV)ی خۆر دەتوانێت زیان بە پرۆتینەکانی ناو چاوت بگەیەنێت و دەبێتە هۆی دروستبوونی ئاوی سپی چاو. بۆیە گرنگە چاوەکانت لە تیشکی سەروو بنەوشەیی خۆر بپارێزیت بە لەبەرکردنی چاویلکەی خۆر یان کڵاوێک کە لێوارەکەی بێت کاتێک لە دەرەوە دەبیت.
2- خواردنی خۆراکی تەندروست کە خۆراکی دەوڵەمەند بە دژە ئۆکسان لەخۆدەگرێت، وەک سەوزەی سەوزی گەڵادار و پرتەقاڵ و توو.
خواردنی ڕێجیمێکی تەندروست ڕێگایەکی تری زۆر باشە بۆ یارمەتیدانی خۆپاراستن لە ئاوی سپی چاو.
هەندێک مادەی خۆراکی گرنگن بۆ تەندروستی چاو، لەوانەش دژە ئۆکسێنەر. دژە ئۆکسێنەرەکان یارمەتیدەرن بۆ پاراستنی چاوەکانت لە زیانەکانی بەهۆی ڕادیکاڵە ئازادەکانەوە.
هەندێک لەو خۆراکانەی کە دەوڵەمەندن بە دژە ئۆکسێنەر بریتین لە:
- سەوزەی سەوزی گەڵادار، وەک سپێناخ و کالی
- پرتەقاڵەکان
- توو، وەک شووتی و بلوبێری
- گوێز، وەک بادەم و گوێز
- فاسولیا
- ماسی، وەک سەلەمون و تونە
جگە لە خواردنی ئەو خۆراکانەی دەوڵەمەندن بە دژە ئۆکسێنەر، دەتوانیت دژە ئۆکسێنەریش لە تەواوکەرە خۆراکییەکانەوە بەدەستبهێنیت. بەڵام باشتر وایە ئەگەر دەتوانیت دژە ئۆکسێنەرەکانت لە سەرچاوە خۆراکییەکانەوە وەربگریت.
3- واز لە جگەرەکێشان بهێنە، یان دەست پێ مەکە.
وازهێنان لە جگەرەکێشان، یان دەستپێنەکردن، ڕێگەیەکی گرنگی دیکەیە بۆ یارمەتیدانی ڕێگریکردن لە ئاوی سپی چاو.
دوکەڵی جگەرە ماددەی کیمیایی زیانبەخشی تێدایە کە زیان بە چاوەکانت دەگەیەنێت و دەبێتە هۆی ئاوی سپی چاو. وازهێنان لە جگەرەکێشان یەکێکە لە باشترین کارەکان کە دەتوانیت بۆ تەندروستی چاوەکانت ئەنجامی بدەیت.
ئەگەر جگەرە ناکێشیت، دەست پێ مەکە. وە ئەگەر جگەرە دەکێشیت، وازهێنان باشترین ڕێگایە بۆ پاراستنی چاوەکانت لە ئاوی سپی چاو.
4- وەرزشکردن بە بەردەوامی.
وەرزشکردن بە بەردەوامی ڕێگەیەکی تری زۆر باشە بۆ یارمەتیدانی ڕێگریکردن لە ئاوی سپی چاو.
وەرزشکردن یارمەتی باشترکردنی سوڕی خوێن دەدات و دەتوانێت ئەگەری تووشبوون بە چەندین کێشەی چاو کەم بکاتەوە، لەوانەش ئاوی سپی چاو.
جگە لە وەرزشکردن، دەتوانیت یارمەتیدەر بیت لە باشترکردنی سوڕی خوێنت بەم شێوەیە:
- زۆرجار پشوودان لە کاتی کارکردن یان خوێندن
- دوورکەوتنەوە لە دانیشتن یان وەستان لە یەک دۆخدا بۆ ماوەیەکی زۆر
- پیاسەیەکی خێرا لە دەرەوە بۆ ماوەی لانیکەم ١٠ خولەک ڕۆژانە
- پشوودانی بەردەوام لە کاتی لێخوڕیندا
5- پشکنینی چاو بە بەردەوامی بکە بۆ ئەوەی پزیشکی چاوت زوو ئاوی سپی چاو بزانێت و چاودێری پێشکەوتنی بکات.
ئەنجامدانی پشکنینی بەردەوامی چاو ڕێگایەکی گرنگی دیکەیە بۆ یارمەتیدانی ڕێگریکردن لە ئاوی سپی چاو.
لە کاتی پشکنینی چاودا، پزیشکی چاوت دەتوانێت پشکنین بۆ هەر نیشانەیەکی ئاوی سپی چاو بزانێت. ئەگەر زوو گیرا، زۆرجار دەتوانرێت ئاوی سپی چاو چارەسەر بکرێت پێش ئەوەی ببێتە هۆی کێشەی بینین.
ئەگەر هۆکاری مەترسی بۆ ئاوی سپی چاوت هەیە، وەک مێژووی خێزانی ئەم حاڵەتە، لەوانەیە پێویستت بە پشکنینی زیاتری چاوەکان بێت.
هیچ ڕێگەیەکی گەرەنتی کراو نییە بۆ ڕێگریکردن لە ئاوی سپی چاو. بەڵام بە جێبەجێکردنی ئەو ئامۆژگارییانەی سەرەوە، دەتوانیت یارمەتیدەر بیت لە کەمکردنەوەی مەترسی تووشبوونت بەم حاڵەتە.
دەستنیشانکردنی نەخۆشیەکە:
یەکەم هەنگاو بۆ دەستنیشانکردنی ئاوی سپی چاو، سەردانی پزیشکی چاو یان پزیشکی چاوە بۆ پشکنینی تۆکمەی چاو. ئەم تاقیکردنەوە تاقیکردنەوەی تیژی بینین لەخۆدەگرێت، کە پێوانە دەکات کە چەندە باش شتە نزیک و دوورەکان دەبینیت، هەروەها تاقیکردنەوەی ڕەفڵەکسی ڕووناکی چاویلکەیی، کە جووڵەی چاویلکەکانت هەڵدەسەنگێنێت لە وەڵامی ڕووناکیدا.
هەروەها پێدەچێت پزیشکەکەت پشکنینی چرای درز ئەنجام بدات. ئەمەش بریتییە لە درەوشاندنەوەی تیشکێکی تەسکی ڕووناکی بۆ ناو چاوت لەکاتێکدا عەدەسەی گەورەکەر بەکاردەهێنیت بۆ پشکنینی شانەکانی چاو. ئەمەش ڕێگە بە پزیشکەکەت دەدات بەدوای هەر نیشانەیەکی هەور یان ناڕوونی لە عەدەسەی چاوتدا بگەڕێت.
هەروەها لە هەندێک حاڵەتدا، پزیشکەکەت پێشنیاری ئەوە دەکات کە پشکنینی CAT یان MRI ی چاو بکرێت. ئەمە دەتوانێت یارمەتیدەر بێت بۆ ڕەتکردنەوەی حاڵەتەکانی تر کە دەتوانن ببنە هۆی نیشانە هاوشێوەکان، وەکو هەوکردنی تۆڕی چاو یان جیابوونەوەی تۆڕەی چاو.
چارەسەر:
هەواڵە خۆشەکە ئەوەیە کە ئاوی سپی چاو چارەسەر دەکرێت. لە ڕاستیدا نەشتەرگەری ئاوی سپی چاو یەکێکە لەو نەشتەرگەرییە سەرکەوتووانەی ئەمڕۆ ئەنجام دەدرێت. زیاتر لە 98%ی ئەو کەسانەی نەشتەرگەری ئاوی سپی چاویان بۆ دەکرێت، باشتربوونی بەرچاو لە بینینیاندا دەبینن.
لە کاتی نەشتەرگەری ئاوی سپی چاودا، عەدەسەی هەورەکە لادەبرێت و بە عەدەسەی ناو چاو بە ناوی intraocular lens (IOL) دەگۆڕدرێت. IOL لە پلاستیک، سلیکۆن، یان ئەکریلیک دروستکراوە و بە جۆری جیاواز بەردەستە، لەوانە مۆنۆفۆکاڵ، مالتی فۆکەس و ئاکۆمۆدەیتیڤ. IOL ی مۆنۆفۆکاڵی بۆ نزیکبینی یان دووربینی ڕاست دەکاتەوە، لە کاتێکدا IOL ی فرە فۆکەس بۆ هەردووکی ڕاست دەکاتەوە. IOL ی گونجاو ڕێگە بە چاو دەدات لە مەودای جیاوازدا تەرکیز بکات.
نەشتەرگەری ئاوی سپی چاو بەزۆری لەسەر بنەمای نەخۆشخانەی دەرەوە ئەنجام دەدرێت، واتە پێویست ناکات شەوێک لە نەخۆشخانە بمێنیتەوە. خودی نەشتەرگەرییەکە تاڕادەیەک خێرا دەبێت و نزیکەی ٣٠ بۆ ٦٠ خولەکی دەوێت. بەزۆری کاتی چاکبوونەوە کورتە و زۆربەی کەسەکان دەتوانن لە ماوەی چەند ڕۆژێکدا بگەڕێنەوە سەر چالاکییە ئاساییەکانیان.
نەشتەرگەری ئاوی سپی چاو بەزۆری سەلامەتە، بەڵام وەک هەموو نەشتەرگەرییەکان هەندێک مەترسی هەیە. ئەم مەترسیانە بریتین لە:
- ئیلتیهاب
- خوێن بەربوون
- ئاوسان
- جیابوونەوەی تۆڕەی چاو
- کۆبوونەوەی شلە
- کاردانەوە بەرامبەر بە دەرمانی بێهۆشکەر
پێویستە لەگەڵ پزیشکەکەت قسە بکەیت دەربارەی مەترسی و سوودەکانی نەشتەرگەری ئاوی سپی چاو. تەنها پزیشکی نەشتەرگەری چاوی شارەزا دەتوانێت پێت بڵێت کە ئایا تۆ کاندیدێکی باشیت بۆ نەشتەرگەرییەکە
ئەگەر ئاوی سپی چاوت هەبوو، لەگەڵ پزیشکەکەت قسە بکە دەربارەی بژاردەکانی چارەسەرکردنت. بەزۆری نەشتەرگەری باشترین بژاردەیە، بەڵام لە هەندێک حاڵەتدا ڕەنگە چارەسەری دیکەی وەک گۆڕینی شێوازی ژیان یان دەرمان پێشنیار بکرێت.
سەرچاوەکان:
- Cataracts. Johns Hopkins Medicine. (n.d.). Retrieved July 2022, from https://www.hopkinsmedicine.org/health/conditions-and-diseases/cataracts
- Boyd, K. (2021, September 13). What are cataracts? American Academy of Ophthalmology. Retrieved July 2022, from https://www.aao.org/eye-health/diseases/what-are-cataracts
- U.S. Department of Health and Human Services. (n.d.). Cataracts. National Eye Institute. Retrieved July 2022, from https://www.nei.nih.gov/learn-about-eye-health/eye-conditions-and-diseases/cataracts
- Cataract. Cataract | Kellogg Eye Center | Michigan Medicine. (n.d.). Retrieved July 2022, from https://www.umkelloggeye.org/conditions-treatments/cataract
